Odpady papierowe. Co warto o nich wiedzieć?

Odpady papierowe stanowią znaczący segment w globalnym problemie gospodarki odpadami. Są jednym z widocznych przejawów współczesnej konsumpcji oraz działalności przemysłowej. Papier od dawna stanowił kluczowy medium przekazu informacji, był zarówno nośnikiem kultury jak i narzędziem pracy, jednak rosnąca ilość wytwarzanego papieru przyczynia się równocześnie do powstawania dużej ilości odpadów. Co więc warto wiedzieć o odpadach papierowych, jakie są zasady segregacji odpadów z papieru i jak doprowadzić do jego skutecznego powtórnego przetworzenia śmieci z celulozy?

Jak powstają odpady papierowe?

Powstawanie odpadów z papieru ma swoje źródła w różnorodnych aspektach naszego codziennego życia i działalności. Zaliczają się do nich między innymi:

• Biura oraz przedsiębiorstwa — są jednym z głównych źródeł odpadów papierowych. W dzisiejszym świecie, pomimo wykorzystywania dokumentów elektronicznych, wciąż wiele pism i raportów jest drukowanych. Wiele firm nadal generuje każdego miesiąca ogromne ilości papieru w postaci notatek, umów, korespondencji i różnego rodzaju dokumentacji. Nieuniknionym skutkiem takiej działalności jest makulatura biurowa.

• Środowisko edukacyjne — takie jak szkoły i uczelnie. Miejsca te również przyczyniają się do generowania odpadów papierowych. Codzienna praca uczniów, studentów oraz nauczycieli i wykładowców prowadzi do produkcji dużych ilości notatek, zeszytów, podręczników, materiałów dydaktycznych, plakatów. Pomimo rosnącej dostępności materiałów cyfrowych, tradycyjne źródła wiedzy w postaci papierowych pomocy naukowych wciąż są wykorzystywane i mogą być źródłem odpadów.

• Przemysł opakowaniowy — to kolejne źródło wspomnianych śmieci. Kartony i worki papierowe pochodzące z opakowań produktów spożywczych, pudełka od produktów elektronicznych czy odzieżowych tworzą duży udział w ogólnej ilości generowanych odpadów. Dochodzą do tego również katalogi reklamowe, ulotki i materiały promocyjne, również przyczyniające się do narastającej sterty odpadów, zwłaszcza w okresach wzmożonej aktywności handlowo-marketingowej, np. przed okresami świątecznymi.

• Przemysł wydawniczy — media tradycyjne, takie jak gazety i czasopisma, stanowią kolejne istotne źródło odpadów. Cykliczna produkcja gazet przyczynia się do powstawania ogromnej ilości papieru, który prędzej czy później będzie musiał być zutylizowany.

• Środowisko domowe — papier jest też niezwykle często tzw. odpadem butowym, powstającym w wyniku codziennej działalności mieszkańców gospodarstw domowych. Papier zużywany jest w największej mierze do czynności toaletowych i do utrzymania czystości, ale może też generowany jako efekt uboczny rozpakowywania sypkich produktów spożywczych, dziecięcych zabaw (rysunki, kolorowanki) i wielu innych.

Papier a kod odpadu

Klasyfikacja odpadów wedle źródeł ich powstawania ułatwiają tak zwane kody odpadów, określone m.in. w Rozporządzeniu Ministra Klimatu z dnia 2 stycznia 2020 r. w sprawie katalogu odpadów. Wg klasyfikacji tej, odpady komunalne segregowane i gromadzone selektywnie, do których należy papier i tektura, opisywane są kodem 20 01 01. W przypadku odpadów opakowaniowych, kod odpadu to 15 01 01 i określa on właśnie opakowania z papieru i tektury. Z kolei kategoria odpadu z produkcji oraz z przetwórstwa masy celulozowej, papieru i tektury oznaczana jest kodem 03 03.

Jak skutecznie sortować odpady papierowe?

Obowiązkowa segregacja sprawia, że odpady komunalne dzielimy wg pięciu frakcji, a jedną z nich są właśnie odpady papierowe, które powinny finalnie trafić do kubła oznaczonego kolorem niebieskim. Trzeba jednak wiedzieć, że nie wszystkie odpady z papieru mogą znaleźć się właśnie w tej grupie śmieci. Jak to możliwe? Aby recykling papieru był efektywny, papier ten musi być odpowiedniej jakości. Trzeba więc pamiętać o tym, aby zwracać uwagę na to, aby papier:

1. Pozostawał suchy — lekko zawilgocony bądź całkowicie przesiąknięty wilgocią papier powinien trafić nie do niebieskiego pojemnika na papier, lecz do czarnego kubła na śmieci zmieszane. Wcześniej namoczony papier nie nadaje się do ponownego przetworzenia. Dzieje się tak między innymi dlatego, że mokry papier jest zazwyczaj bardziej delikatny i podatny na rozpadanie. Woda osłabia strukturę włókien celulozy, co sprawia, że trudniej jest zachować spójność materiału w procesie recyklingu.

2. Pozostawał nieotłuszczony — tłuste plamy na papierze utrudniają odzyskiwanie surowca, dlatego zatłuszczone papier, np. na ręczniku papierowym po wytarciu stołu, powinien trafić do śmieci zmieszanych. Zatłuszczone fragmenty, które nie nadają się do recyklingu, można ewentualnie oderwać i umieścić w osobnym koszu na śmieci zmieszane, a resztki czystego papieru w stosownym kuble na papier.

3. Pozostawał czysty. Przed włożeniem papieru do pojemnika na papier warto więc upewnić się, że nie zawiera on żadnych pozostałości żywności lub innych zanieczyszczeń. Czysty papier jest bardziej wartościowy w procesie recyklingu. Takie kwestie jednak jak zadrukowanie papieru czy użycie go w formie notatki i popisanie atramentem bądź grafitem nie zmienia wartości papieru pod względem recyklingu. Jednak już np. chusteczek higienicznych nie powinniśmy wrzucać do pozostałego papieru, powinny trafić do śmieci zmieszanych.

Problematyczne odpady papierowe

Niektóre odpady z papieru, nawet jeżeli nie są mokre, zatłuszczone ani brudne, i tak nie mogą być umieszczane w pojemnikach na papierowe odpady segregowane. Czego nie wrzucać zatem do pojemnika na papier? Śmieci z papieru, które powinny zostać zaklasyfikowane jako śmieci zmieszane lub z plastiku i tym samym trafić do innej linii recyklingowej to między innymi:

• Papier foliowany i lakierowany — tego rodzaju papier pokryty jest dodatkową warstwą tworzywa sztucznego, przez co utylizowany jest inaczej, niż zwykły papier. W przypadku papieru w folii, sztucznej warstwy można łatwo się pozbyć zrywając ją, jednak lakierowany papier powinien trafić do kubła na śmieci zmieszane.

• Paragony — wykonane są najczęściej ze specjalnego papieru termicznego. Ten rodzaj papieru zawiera domieszkę specjalnych substancji chemicznych w postaci światłoczułej emulsji. Jest to konieczne ze względu na technologię urządzeń drukujących paragony czy inne dowody zakupu, jednak dyskwalifikuje te odpady papierowe jako te, które można umieszczać w kuble na papier — należy wyrzucać je do kubła na śmieci zmieszane.

• Kartony po mleku i sokach — nazwa potrafi być myląca, bowiem kartony automatycznie klasyfikowane bywają jako odpady papierowe. Jednak w przypadku kartonów na produkty spożywcze, w tym na soki czy mleko, zawierają one w składzie dodatkowo aluminium, a często też polietylen i folię, co sprawia, że powinny trafiać do kubła na odpady z tworzyw sztucznych, tam też je należy wrzucać.

• Tapety — jeżeli do wyrzucenia są niewielkie, oderwane fragmenty tapet, umieścić można je w pojemniku na odpady zmieszane. Jeśli jednak prowadzony jest remont, kontener na odpady remontowe będzie dużo lepszym rozwiązaniem. Kontener na śmieci z remontu może pomieścić nie tylko tapety, ale też inne odpady, jak folie malarskie, puszki po farbach, wszelkie opakowania po materiałach budowlanych, nie tylko z papieru, ale też plastiku czy metalu, a nawet odpady powstałe w wyniku demontażu starych struktur lub elementów.

Przetwarzanie papieru na surowce wtórne

Proces przetwarzania papieru na surowce wtórne obejmuje szereg operacji, które umożliwiają wykorzystanie tych surowców do produkcji nowych produktów papierowych. Powodują też redukowanie ilości zużytego papieru. Kluczowym etapem jest staranne zbieranie i sortowanie papieru, by oddzielić go od innych rodzajów odpadów. Rozpoczyna się więc już w momencie segregacji śmieci, poprzedzającej wywóz odpadów. Zaawansowane systemy segregacji w miejscu zrzutu umożliwiają wyodrębnienie różnych rodzajów papieru, takich jak gazety, opakowania kartonowe czy papier biurowy, co ułatwia dalsze przetwarzanie. Papier jest następnie poddawany procesom oczyszczania i przygotowania do recyklingu. Elementy obce, takie jak metalowe zszywki, są usuwane, a papier rozbijany jest na włókna. Włókna celulozowe stanowią podstawowy surowiec do produkcji nowego papieru. Istotne jest, że proces recyklingu papieru zużywa znacznie mniej energii i wody niż proces produkcyjny oparty na surowcach pierwotnych, co przyczynia się do ograniczenia negatywnego wpływu na środowisko.

Odpady z papieru stanowią istotny obszar zarówno w kontekście naszego codziennego życia, jak i globalnych wyzwań związanych z gospodarką odpadami. W miarę jak społeczeństwo staje się coraz bardziej świadome konieczności ochrony środowiska naturalnego, segregowanie odpadów, ich przetwarzanie i recykling papieru nabierają ogromnego znaczenia. Dzięki procesowi oddzielania papieru od innych rodzajów odpadów nadających się do ponownego użycia, papier można poddać recyklingowi w bardzo efektywny sposób, a odzysk surowców wtórnych stanowi nie tylko skuteczną metodę redukcji ilości odpadów trafiających na składowiska, ale jest też sposobem na zminimalizowanie negatywnego wpływu na środowisko. Kluczową rolę odgrywa tutaj wywóz śmieci, czyli odpowiednie zbieranie i transport odpadów do miejsc przetwarzania.