Prawidłowych nawyków uczymy się od najmłodszych lat. Nawyki oznaczają sposób zachowania czy reagowania, który dzięki ciągłemu powtarzaniu staje się niemal zautomatyzowany. Mogą dotyczyć bardzo wielu aspektów życia. Również tych, związanych z zachowaniami proekologicznymi. Biorąc pod uwagę wyzwania współczesności, ekologia i ochrona środowiska będzie w najbliższych latach jedną z ważniejszych dziedzin, nad którymi będziemy się pochylać. Dlatego tak ważne jest, by nasze dzieci uczyły się zachowań sprzyjających ochronie środowiska, w tym przyswajały wiedzę z zakresu odpowiedzialnego recyklingu. A z tym z kolei wiąże się umiejętność prawidłowej segregacji śmieci.
Kiedy zacząć uczyć dzieci segregacji śmieci?
Wielu rodziców i opiekunów, którzy pragną wpajać proekologiczną postawę dzieciom, zastanawiają się, jaki moment jest dobry na to, aby zacząć zaznajamiać najmłodszych z ideą segregacji śmieci. Tak naprawdę im wcześniej, tym lepiej. Podobnie jak uczymy dzieci, że trzeba szczotkować zęby czy że należy poczekać na zielone światło, zanim przejdzie się przez jezdnię, tak samo warto uczyć dzieci, że śmieci należy wrzucać do specjalnych pojemników. Fakt, że poszczególne frakcje odpadów oznaczone są odpowiednimi kolorami, może spowodować, że najmłodsi chętniej przyswoją niezbędną wiedzę, ponieważ kolorowe pojemniki, ułatwiające segregację odpadów, będą dla dziecięcego postrzegania świata atrakcyjne. Już pięciolatki będą rozumiały najprostsze podstawy segregacji śmieci, jednak metody przekazywania wiedzy trzeba oczywiście dostosować do indywidualnych możliwości danego dziecka.
Uczenie dzieci gospodarowania śmieciami
Segregacja odpadów, której uczą się dzieci, powinna być przedstawiona w jak najprostszy sposób. Dorośli doskonale wiedzą, że recykling śmieci jest skomplikowanym procesem i że nawet wśród jednej frakcji odpadów, np. wśród tworzyw sztucznych, mogą znajdować się zarówno tworzywa łatwo jak i trudno recyklingowalne. Takie skomplikowane szczegóły nie będą jednak dzieciom potrzebne. Najważniejsze bowiem, aby najmłodsi znali najważniejsze podstawy, czyli aby wiedziały, że odpady komunalne dzielimy na pięć kategorii, a chcąc umieścić coś w koszu na śmieci, trzeba przyporządkować odpady do prawidłowego pojemnika. Niezwykle ważne jest aby pamiętać, że dzieci uczą się też przez obserwację. Rejestrują zachowania dorosłych nawet nieświadomie i zapamiętują je. Chcąc zwiększyć szansę na wpojenie dzieciom prawidłowych zasad segregacji śmieci, dorośli powinni sami tych zasad przestrzegać. Może się wydawać, że tak prozaiczna czynność jak wyrzucanie śmieci przejdzie bez echa i nie zostanie zaobserwowana przez dziecko. W rzeczywistości jednak dzieci widzą więcej, niż wielu dorosłych zdaje się sądzić — nawet drobne, z pozoru nieistotne zachowania, będą dostrzeżone. Nie wolno zapominać więc o tym, że przykład idzie z góry.
Jak przekazać teorię?
W przypadku dzieci w wieku szkolnym można już pozwolić sobie na przekazania więcej zagadnień teoretycznych niż w przypadku przedszkolaków. Nauka w szkole podstawowej do dobry czas na pogadankę na temat postępowania ze śmieciami. Warto zorganizować lekcję wychowawczą, na której przypomni i utrwali się dokładnie zasady gospodarowania śmieciami. To wyśmienity moment na usystematyzowanie wiedzy, którą dziecko wcześniej zdobyło poprzez obserwację. Szczegółowo można wówczas omówić w grupie dzieci, że:
- Do niebieskiego pojemnika wyrzuca się śmieci z papieru. Pojemnik na papiery mieści nie tylko gazety czy kartki papieru, ale też kartony, papierowe opakowania itp.
- Do zielonego pojemnika lądować powinny szklane butelki czy słoiki.
- Do żółtego pojemnika trafiają śmieci z tworzyw sztucznych, czyli odpady plastikowe, ale też śmieci z metalu.
- Odpady roślinne, czyli inaczej odpady bio, idą do brązowego pojemnika.
- Śmieci, których składu nie można jednoznacznie określić, powinny być umieszczone w kuble na śmieci zmieszane.
Dzieci szkolne potrafią już czytać, dlatego nawet jeśli nie zapamiętają kolorów danych frakcji, z pewnością przeczytają podpisy, które widnieją praktycznie na każdym kuble na śmieci w śmietnikowej altance. Będą mogły zatem upewnić się, czy dany kubeł rzeczywiście odpowiada danej kategorii odpadów. Z kolei samo segregowanie śmieci przebiega jeszcze w domu, a dopasowywania śmieci do frakcji najmłodsi muszą nauczyć się w praktyce.
Starsze dzieci uświadomić można w kwestii tego, że śmieci z budowy i remontu powinny trafiać do osobnego, odpowiedniego kontenera. Na każdym placu budowy ustawiony jest kontener na gruz. Mijając taki plac można przeprowadzić z dzieckiem ciekawą rozmowę, tłumacząc, że tak jak śmieci w domu umieszczamy w kubłach, a potem śmieciarka realizuje wywóz śmieci, tak charakterystyczny, ogromny kontener na śmieci budowlane mieści odpady z budowy, które również wywożone są do recyklingu.
Segregacja śmieci w praktyce
Jak nauczyć najmłodszych rozróżniania poszczególnych surowców, a w konsekwencji frakcji odpadów? Dzieci uczą się poprzez zabawę, dlatego warto zaproponować wspólne rozróżnianie papieru, plastiku, metalu i szkła. Podczas takiej zabawy dziecko powinno mieć możliwość przekonania się, że istnieją różne postacie danego surowca. Dla przykładu, odpadem z papieru będzie zarówno kartka z bloku rysunkowego, jak i karton po butach czy arkusz czystego ręcznika papierowego. Do kosza na plastik trafi zaś plastikowa i metalowa łyżeczka czy aluminiowa puszka po napoju. Z kolei odpady bio to np. zwiędłe kwiaty, skoszona trawa. Najmłodsze dzieci zapamiętują też piosenki czy wierszyki na temat odpowiedzialnej segregacji śmieci. Dobrym pomysłem są też bajki edukacyjne. Młodzież szkolna może zaś uczestniczyć w specjalnie przygotowanych warsztatach, organizowanych w porozumieniu z pracownikami lokalnej sortowni śmieci.
Recykling — po co?
Spotkanie z pracownikami zakładów recyklingu może być dla młodzieży szkolnej wartościową lekcją ekologii. Taka ekologiczna edukacja pomoże zrozumieć jak ważna jest selektywna zbiórka śmieci i co dzieje się na poszczególnych etapach recyklingu. Młodzież będzie też mogła dowiedzieć się, w jakim celu odzyskuje się surowce wtórne i co z nich powstaje. Dla wielu zaskoczeniem może być, że z makulatury powstaje papier toaletowy, a butelki PET niejednokrotnie zyskują drugie życie w postaci wykorzystania otrzymanego z nich granulatu na bluzy polarowe. Bardzo ważne jest aby młodzież mogła przekonać się, że odzysk surowców wtórnych nie jest jedynie pustym sloganem, lecz realnie występującym procesem, który pozwala na tworzenie z przetworzonych surowców nowych materiałów. Świadomość celu recyklingu skłoni do większego zwrócenia uwagi na prawidłową segregację śmieci.
Odzysk surowców — przykłady
Pokazanie dzieciom czym, jest recykling można też zacząć od prostych przykładów wziętych z życia. Jakich?
- Pusty kubeczek po jogurcie można wykorzystać jako kubek na kredki.
- Szklany słoiczek po kosmetyku pielęgnacyjnym można przyozdobić, uzyskując piękny, własnoręcznie stworzony wazon na kwiaty.
- Zadrukowana strona może służyć jako tymczasowy notatnik — jeśli jej druga strona pozostaje czysta, można na niej pisać.
Jest to nic innego jak nadanie drugiego życia niepotrzebnym z pozoru odpadom, a więc forma, ważnego dla środowiska, recyklingu.
Edukowanie dzieci i młodzieży w kwestii segregacji śmieci z pewnością zaprocentuje na przestrzeni czasu. Daje nadzieję na świadomych ekologicznie dorosłych w przyszłości, ale też na zdrowsze, czyściejsze środowisko.
