Co zrobić z przeterminowanymi lekami i innymi odpadami niebezpiecznymi?

Odpadów wytwarza się współcześnie bardzo dużo. Nadmiar śmieci spowodował, że od pewnego czasu funkcjonuje w naszym codziennym życiu, sankcjonowana przepisami prawa obowiązkowa segregacja odpadów. Jest ona kluczowa dla późniejszego, efektywnego recyklingu, czyli odzysku surowców wtórnych. To z kolei sprzyja ograniczeniu śmieci, ponieważ z część z nich przetwarza się na nowe surowce, a więc nie zalegają na wysypiskach. Niemniej, wśród wielu rodzajów odpadów istnieją również te, które nazywa się niebezpiecznymi. W rzeczy samej mogą one stwarzać niebezpieczeństwo czy to dla zdrowia, czy otoczenia. Z tego też względu należy się z nimi umiejętnie obchodzić, czyli odpowiednio nimi gospodarować. Co zatem zrobić z odpadami niebezpiecznymi, takimi jak przeterminowane leki i wiele innych, skoro nie można ich umieszczać w pojemnikach na papier, szkło, plastik i metal, odpady bio ani odpady zmieszane?

Definicja odpadów niebezpiecznych

Na wstępie warto przyjrzeć się bliżej samej definicji odpadów niebezpiecznych. Jeżeli zrozumiemy, jakiego rodzaju zagrożenie stwarzają, łatwiej będzie nam zapamiętać, jak ważne jest prawidłowe gospodarowanie tymi odpadami. Odpady niebezpieczne to takie, których właściwości fizyczne bądź chemiczne stanowią realne lub potencjalne zagrożenie dla środowiska naturalnego oraz organizmów żywych, w tym ludzi i zwierząt. Śmieci z tej grupy mogą być w postaci stałej, płynnej i gazowej.

Zagrożenia, które niosą za sobą wspomniane odpady, to między innymi:

• wybuchowość
• łatwopalność
• kancerogenność (rakotwórczość)
• zakaźność (roznoszenie chorób)
• skażenie toksynami
• wywoływanie stanów zapalnych skóry i błon śluzowych (właściwości drażniące)

Katalog zagrożeń jest zatem poważny. Dotyczy nie tylko negatywnego wpływu na ekosystem, środowisko naturalne, ale też takiego szkodliwego działania, które może nawet zakończyć się śmiercią ludzi i zwierząt.

Utylizacja odpadów medycznych

Odpady medyczne (w tym weterynaryjne) należą do grupy odpadów niebezpiecznych. Choć zwykle kojarzą się z instytucjami takimi jak szpitale, kliniki, przychodnie, placówki zdrowia czy gabinety weterynaryjne, to mogą być generowane także w gospodarstwach domowych. Najbardziej znamienne są: zużyte strzykawki, zakrwawione bandaże i plastry, przeterminowane bądź niewykorzystane leki. Zużywane w domach igły, waciki, strzykawki czy tzw. peny insulinowe, nie są klasyfikowane jak odpady medyczne, lecz traktowane jak odpady komunalne. Nie oznacza to jednak, że jeżeli wyrzucone zostałyby do pojemnika na odpady komunalne, to nie mogłyby stanowić pewnego zagrożenia. Przykładowo, materiały opatrunkowe to potencjalne źródło zakażenia, podobnie jak zużyte strzykawki. W przychodni powinniśmy zatem poprosić o specjalny pojemnik na odpady medyczne. Same odpady zaś, przed włożeniem je do tego pojemnika, warto dodatkowo zabezpieczyć owinięciem w torebkę i papier. Ze zużytej strzykawki koniecznie trzeba zdjąć igłę i zamknąć ją osłonką, która jest do niej dołączona. Pojemnik na odpady medyczne, przed umieszczeniem w czarnym koszu na odpady komunalne, warto też dodatkowo opisać. Jeśli jednak do wyrzucenia mamy przeterminowane leki, które trzymaliśmy dotąd w domu, powinniśmy oddać je do apteki, która przyjmuje odpady medyczne i skieruje je do dalszej utylizacji. Nie każdy punkt apteczny przyjmuje leki — musi być to apteka wyposażona w tak zwane konfiskatory.

W przypadku szpitali czy innych placówek utylizacja wszelkich tego typu odpadów pozostaje w gestii pracowników, a nie pacjentów. Postępowania z odpadami powstające w związku z udzielaniem świadczeń zdrowotnych oraz prowadzeniem badań i doświadczeń naukowych w zakresie medycyny, szczegółowo określa rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 5 października 2017 r. w sprawie szczegółowego sposobu postępowania z odpadami medycznymi.

Utylizacja baterii i akumulatorów

Zarówno baterie, jak i akumulatory, zawierają substancje, które nie są obojętne dla środowiska i zdrowia. Wśród nich wymienia się metale ciężkie, w tym rakotwórczą rtęć, ale też ołów, lit, kadm, nikiel. Bateria to też zawartość żrących i korozyjnych kwasów i zasad tworzących elektrolit. Z kolei porzucony akumulator to ryzyko przedostania się do gleby wspomnianych metali ciężkich, co może być początkiem groźnego procesu bioakumulacji, czyli gromadzenia się toksycznych substancji, ze szkodą dla fauny i flory. Co więc zrobić z tymi odpadami? Baterie można niekiedy oddać za darmo w sklepie z elektroniką. Warto rozglądać się za specjalnie oznakowanymi pojemnikami na baterie, które czasami stawiane są w altankach śmietnikowych bądź w supermarketach. Akumulator zaś można oddać przy okazji zakupu nowego akumulatora.

Czy elektrośmieci są niebezpieczne?

Jeśli mowa o bateriach i akumulatorach, warto wspomnieć przy okazji o zużytym sprzęcie elektronicznym. Urządzenia te, podobnie jak zużyte urządzenie elektryczne korzystające z zasilania sieci energii, nie muszą, ale mogą być odpadami niebezpiecznymi. Dzieje się tak wówczas, kiedy posiadają w sobie elementy zawierające substancje szkodliwe. Tak jest np. w przypadku lodówki, gdzie zamontowany jest parownik. W nim umieszczony jest chłodniczy freon — najczęściej oznaczany symbolem R600a i R134a. Jest to substancja o szkodliwym wpływie na środowisko, przyczyniająca się do powstawania gazów cieplarnianych. Elektryki i elektroniki można pozbyć się przy okazji zakupu nowego sprzętu — każdy sklep sprzedający dany sprzęt ma obowiązek na nasze życzenie przyjąć nasz stary sprzęt tego samego rodzaju, kiedy kupujemy tam sprzęt nowy. Dotyczy to również takich przedmiotów jak tonery z chipem, żarówki energooszczędne czy świetlówki. 

Bezpieczeństwo odpadów budowlanych

Odpady budowlane, podobnie jak elektrośmieci, mogą, choć nie muszą należeć do kategorii odpadów niebezpiecznych. Generalna zasada jest taka, że wywóz gruzu możliwy jest wówczas, kiedy odpady budowlane trafiają do pojemnika specjalnego przeznaczenia. Kontener na gruz można oczywiście wynająć, a w cenę usługi wchodzi też wywóz śmieci z budowy czy remontu. Kiedy jednak w grę wchodzi np. rozbiórka dachu z eternitu, gdzie eternit jest materiałem silnie toksycznym, do czynienia mamy właśnie z odpadami budowlanymi, które jednocześnie są niebezpieczne. Mieszanka, jaką tworzy azbest z cementem musi być usuwana, zabezpieczana i utylizowana tylko i wyłącznie przez przygotowanych do tego specjalistów, posiadających uprawnienia, ale też odpowiednie narzędzia i odzież roboczą oraz środki ochrony przed szkodliwym działaniem tego materiału.

PSZOK i GPZON, ostatnia deska ratunku

Warto wiedzieć, że w każdej gminie działa tzw. Punkt Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych. Można tam dostarczyć to, czego nie można pozostawić w osiedlowych lub przydomowych kubłach na odpady, a więc między innymi właśnie odpady niebezpieczne. Do PSZOK można więc dostarczyć:

• Przeterminowane leki
• Odpady wytworzone podczas iniekcji domowych (igły, strzykawki itp.)
• Chemikalia
• Baterie i akumulatory
• Sprzęt elektryczny i elektroniczny
• Odpady wielkogabarytowe, w tym duże AGD
• Zużyte opony (istnieje limit na dostarczanie opon)

Aby dostarczyć śmieci do PSZOK, trzeba je tam przetransportować samodzielnie — nie ma możliwości odbioru śmieci z naszego domu przez pracowników punktu. Do PSZOK dostarczać można też papier, szkło, metale, odpady budowlane.

GPZON to z kolei Gminny Punkt Zbiórki Odpadów Niebezpiecznych. Działa on na podobnej zasadzie co PSZOK, jednak dedykowany jest specjalnie tylko i wyłącznie odpadom niebezpiecznym.