Dachy z azbestu były niegdyś bardzo popularne. Popyt na azbest spowodowany był między innymi niezwykle dobrymi właściwościami izolacyjnymi tych włókien mineralnych. Azbestowe wyroby cechują się wysoką odpornością na ogień, substancje chemiczne, dobrze znoszą wysokie temperatury i nie przewodzą prądu. Jednak w praktyce budowalnej z biegiem czasu zalety te zostały wyparte przez wady, a te okazały się na tyle poważne, że zaczęto wycofywać się ze stosowania azbestu.
Czy azbest jest szkodliwy?
Azbest na masową skalę trafił do użycia w głównej mierze w formie pokrycia dachowego budynków jednorodzinnych, choć w latach 60. wykorzystywano go też do wytwarzania innych elementów, jak rury wodociągowe czy kanalizacyjne. To jednak charakterystyczna płyta falista (rzadziej gładka) na dachu była najbardziej widoczną formą wykorzystania azbestu. Właściciele domów, gdzie zastosowano azbestowe pokrycia dachowe, decydowali się później na wymianę dachów. Powodem było dowiedzenie kancerogenności, czyli właściwości rakotwórczych. Włókna azbestowe powodować mogą nowotwory złośliwe, w szczególności raka płuc i nowotwory wywodzące się z komórek surowiczych wyściełających jamę opłucnową. Mogą przyczyniać się więc do tak zwanego międzybłoniaka opłucnej. Możliwymi powikłaniami wdychania azbestu jest też rak krtani, nerek, jajników czy oskrzeli. Oprócz nowotworów mogą również pojawić się inne choroby, np. pylica płuc, objawiająca się dusznością wysiłkową i złym samopoczuciem. Z biegiem czasu przemienia się w niewydolność oddechową, co jest związane z włóknieniem tkanek płuc przez osiadający na nich azbest. Skutki szkodliwego działania azbestu nie muszą pojawiać się natychmiastowo, jego szkodliwość daje o sobie znać nawet po kilkunastu latach od momentu, kiedy dostał się do układu oddechowego człowieka.
W jaki sposób dochodzi do przedostania się azbestu do płuc? Jego włókna mają zdolność uwalniania się do powietrza (np. z płyt azbestowo-cementowych) wraz z upływem czasu pod wpływem korozji, uszkodzeń mechanicznych (łamania, kruszenia, tarcia) i wielu innych czynników.
We wrześniu 1998 oficjalnie zakazano w Polsce produkowania, importowania oraz stosowania wyrobów zawierających azbest. Z kolei w roku 2003 rozpoczął się rządowy program usuwania wszelkich wyrobów azbestowych. Celem programu, który trwać ma do roku 2032, jest całkowite usunięcie takich wyrobów i zastąpienie ich bezpiecznymi dla zdrowia ludzi i dla środowiska.
Jak rozpoznać azbest?
Azbest — co to właściwie jest i jak go rozpoznać? Azbest to nazwa grupy minerałów, które naturalnie występują w przyrodzie. Cechą charakterystyczną tych minerałów jest ich włóknista budowa. Mikroskopijne włókna krzemianowe są bardzo cienkie, nawet czterokrotnie cieńsze od ludzkiego włosa. Cienkie włókna są jednak niezwykle odporne na wiele czynników, dlatego właśnie początkowo na dużą skalę wykorzystywano je jako składnik materiałów budowalnych. Zastosowane w materiałach budowalnych włókna uwidaczniają się czasem pod postacią białych lub szarych skupisk, które wyglądem przypominają przędzę lub kawałki waty. Jeżeli na konstrukcji dachowej znajduje się pofalowana, czarna płyta, na której widoczny jest gdzieniegdzie biały lub szary nalot, to bardzo prawdopodobne, że w składzie płyty znajduje się azbest. Jako że włókna azbestowe są krzemianami różnych metali, między innymi magnezu, wapnia, sodu czy żelaza, to widoczne włókna mogą występować też w innych kolorach, np. brązowym czy zielonym. Błędem byłoby jednakże zbliżanie się i dotykanie tego materiału. Nie wolno dotykać niczego, co zawiera elementy azbestu. Jego cząstki bardzo łatwo się w ten sposób rozpraszają, wykruszają, co jest czynnikiem niebezpiecznym dla zdrowia. Najbezpieczniej jest skorzystać z pomocy profesjonalistów, którzy wyposażeni w środki zabezpieczające pobiorą próbkę danego materiału i przetransportują do laboratorium, gdzie może zostać poddana analizie. Badanie laboratoryjne daje 100% gwarancji co do prawidłowego rozpoznania azbestu.
Warto wspomnieć, że niekiedy spotkać można się również z określeniem eternit. Azbest a eternit to jednak różnica. Eternit zawiera w sobie włókna azbestowe, ale sam w sobie jest nazwą handlową określającą budowlany materiał azbestowo-cementowy. O ile więc azbest występuje naturalnie w przyrodzie, eternit jest syntetycznie stworzonym materiałem na bazie cementu i azbestu. W nomenklaturze budowlanej jednak terminy te stosowane bywają zamiennie i sprowadzają się do tego samego. Utylizacja eternitu podlega więc surowym rygorom jako de facto kontakt z azbestem. Tylko osoby posiadające odpowiednie uprawnienia i środki ochrony mogą w bezpieczny dla siebie i otoczenia sposób zutylizować eternit.
Koszt usunięcia azbestu
Azbest na dachu to powód do zmartwień — z opisanych wyżej czynników jest materiałem niebezpiecznym, wymaga więc usunięcia. Koszt usunięcia może zależeć od indywidualnych cenników firm specjalizujących się tym zakresie, jednak zwykle oscyluje na poziomie ok. 350 zł za tonę odpadowych materiałów. Warto jednak pamiętać, że Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) uruchomił “Ogólnopolski program finansowania i usuwania wyrobów zawierających azbest”. Od 2019 roku, jeszcze do 2023 roku w trybie ciągłym prowadzony jest nabór wniosków, a beneficjenci programu liczyć mogą na dotację nawet do 100% kosztów przedsięwzięcia. Przedsięwzięcie obejmować ma demontaż, zbieranie, transport i unieszkodliwianie odpadów azbestowych. Beneficjentem końcowym programu są gminy, związki międzygminne i powiaty, działające na rzecz właścicieli lub posiadaczy obiektów budowlanych na ich terenie, które otrzymują wsparcie za pośrednictwem WFOŚiGW.
Całościowy budżet na realizację celu programu wynosi do 100 000 000,00 zł.
Czym warto pokryć dach?
Jeśli usuwanie azbestu jest już za nami, pora na wybór innego pokrycia dachowego. Jedną z alternatyw dla charakterystycznej falistej dachówki eternitowej jest włókno-cementowa płyta falista. Jej głównym składnikiem jest tzw. cement portlandzki, czyli spoiwo z dodatkiem celulozy i włókna polialkoholu winylowego. Podczas produkcji tego materiału nanosi się na siebie kolejne warstwy masy zbrojonej i utwardza ją pod wpływem temperatury i wysokiego ciśnienia. Włókno-cement nie szkodzi środowisku ani zdrowi ludzi. Materiał ten wykorzystywany jest nie tylko jako pokrycie dachowe, ale też stanowić może elewację domu w postaci desek włókno-cementowych.
Innym pomysłem jest dachówka betonowa lub nieco droższa dachówka ceramiczna. Ten rodzaj pokrycia jest wytrzymały i może występować w wielu kolorach. Minusem jest fakt, że tego rodzaju pokrycie, szczególnie ceramiczne, obciąża więźbę, dlatego musi być ona solidna, by utrzymać ciężar dachu.
Od paru lat niezmienne popularnością cieszą się blachodachówki. Blacha dachówkowa, jeśli pokryta jest powłoką np. z poliestru, tym samym staje się zabezpieczona przed korozją i zarysowaniami. Wśród specjalistów najwyższe notowania, jeśli chodzi o wytrzymałość, ma blacha cynkowo-tytanowa.
O ile usuwanie eternitu z dachu to zadanie dla wyszklonych osób posiadających odpowiednie uprawnienia (standardem jest otrzymanie od firmy usuwającej azbest z dachu pokwitowania, które potwierdza zgodne z prawem postępowania z odpadem), o tyle kładąc nowy dach, można skorzystać z usług zwykłej firmy budowalnej. Pamiętać trzeba, że przy kładzeniu nowego pokrycia dachowego przyda się kontener na gruz. Jako firma SKIP podstawiamy kontener ekspresowo i dbamy o kompleksowy wywóz gruzu.
