Nielegalne wywożenie śmieci nie jest obojętne dla środowiska i stoi w sprzeczności z przepisami prawa. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, legalna utylizacja odpadów obejmuje wywóz śmieci jedynie przez firmę, którą ma odpowiednie uprawnienia. Jest to gwarancja, że odpady trafią tylko w legalne miejsce gospodarowania śmieciami. Odpady będą mogły tam zostać zabezpieczone, zneutralizowane, a jak tylko będzie to możliwe, recyklingowane. Porzucanie odpadów w przypadkowym miejscu wyklucza dalsze, prawidłowe postępowanie z nimi, a także naraża na szwank środowisko naturalne. Nielegalny wywóz śmieci jest więc naganny z punktu widzenia i prawa, i ekologii.
Nielegalny wywóz odpadów
Nielegalny wywóz śmieci może przybierać wiele różnych form. Każda z nich sprowadza się jednak do tego, że śmieci, które powinny znaleźć się w miejscu specjalnie przystosowanym do gromadzenia odpadów, trafiają w miejsce przypadkowe lub pozbawione kontroli nad tym, co dalej się z nimi dzieje. Proceder nielegalnego wywozu śmieci może więc zaczynać się już w momencie, kiedy ktoś porzuca worek ze śmieciami w lesie, zostawia odpady w jakimkolwiek innym, nieadekwatnym miejscu, np. w parku czy wrzuca je do zbiornika wodnego. To, co nazwalibyśmy zaśmiecaniem, idealnie wpisuje się w definicję nielegalnego pozbywania się odpadów.
Warto być świadomym, że problem stanowić może też porzucanie odpadów do altanek śmietnikowych na osiedlach czy do kubłów na śmieci przy prywatnych posesjach. Fakt, że śmieci lądują w przeznaczonych do tego pojemnikach na odpady, nie oznacza, że podrzucanie odpadów do czyjegoś pojemnika jest moralne, choć postępowania tego nie odnotowuje się na liście wykroczeń. Zgłoszenie podrzucania śmieci do Straży Miejskiej może jednak stanowić podstawę do dochodzenia roszczeń właścicieli kubła, m.in. zwrotu kosztów za dodatkowy wywóz śmieci z powodu przepełnienia kubła.
Nielegalny wywóz odpadów można też rozumieć dosłownie. Może być nim sytuacja, kiedy firma nie posiadająca uprawnień oferuje usługi wywozu śmieci. Należy pamiętać, że aby prowadzić działalność gospodarczą zakresu obrotu odpadami, czyli ich zbierania, transportowania lub przetwarzania, należy uzyskać stosowne zezwolenie. Wydawane jest ono w oparciu o wymagania ustawy o odpadach. Nowelizacja ustawy wprowadziła też obowiązek posiadania przez przewoźnika odpadów potwierdzenia wygenerowanego z BDO, które umożliwia zweryfikowanie informacji zawartych w tzw. karcie przekazania odpadów. Jeśli pracownik firmy, która przedstawia się jako gospodarująca bądź przewożąca odpady nie potrafi przedstawić stosownych dokumentów, prawdopodobnie działa nielegalnie, co powinno mieć swoje surowe konsekwencje prawne.
Konsekwencje karne
Kary za nielegalny wywóz odpadów regulowane są przez Kodeks wykroczeń. W zależności od rodzaju postępowania, pozbywanie się śmieci nielegalnie może podlegać karze grzywny, nagany, a nawet aresztu. Rozważmy to na przykładzie wywozu śmieci do lasu. Art. 162 Kodeksu wykroczeń mówi wprost, że „Kto w lasach zanieczyszcza glebę lub wodę albo wyrzuca do lasu kamienie, śmieci, złom, padlinę lub inne nieczystości, albo w inny sposób zaśmieca las, podlega karze grzywny albo karze nagany”. Wspomniane postępowanie sprawcy jest wówczas tzw. wykroczeniem w typie podstawowym z art. 162 § 1 k.w., gdzie kara grzywny może zostać orzeczona w granicach od 20 do 5000 zł. Jeśli mowa o zakopywaniu, zatapianiu, odprowadzaniu do gruntu w lasach lub innym składowaniu w lesie odpadów, sprawca podlega karze aresztu albo grzywny — to z kolei wykroczenie w typie kwalifikowanym z art. 162 § 2 k.w., gdzie kara aresztu może obejmować od 5 do 30 dni. Dodatkowo sprawca złapany na gorącym uczynku może otrzymać mandat w wysokości do 500 zł.
Wysokość kary rozpatrywana jest przez sądy indywidualnie – w zależności od ilości odpadów, ich szkodliwości dla środowiska, a nawet sytuacji materialnej sprawcy wykroczenia. Może też zmieniać się wraz z wchodzeniem w życie nowych przepisów. Aktualne proekologiczne tendencje prowadzą niejednokrotnie do wnioskowania o zaostrzenie kar za nielegalne postępowanie ze śmieciami.
Tego, kto wywozi odpady nielegalnie, sąd może również zobowiązać do pokrycia kosztów neutralizacji lub unieszkodliwiania odpadów oraz doprowadzenia środowiska do stanu sprzed jego zanieczyszczenia odpadami.
Konsekwencje dla środowiska
Pozbywanie się śmieci wbrew prawu ma również niemałe konsekwencje dla samego środowiska. Legalne składowanie śmieci na wysypisku łączy się z zapewnieniem szeregu narzędzi do tego, aby zalegające tam odpady nie stanowiły zagrożenia dla gleby, powietrza czy wód gruntowych. Dzikie wysypisko to miejsce, na którym ani nie ma możliwości zapewnienia bezpieczeństwa składowania śmieci, ani nie dochodzi do odzyskiwania surowców wtórnych. Buszujące po dzikich wysypiskach zwierzęta, szukając pożywienia, spożywają zalegające tam zanieczyszczenia. Wśród odpadów komunalnych znajdują się często resztki jedzenia, nie zawsze odpowiedniego dla żołądków dzikiej zwierzyny. To zresztą niejedyny rodzaj śmieci, które mogą być zjedzone przez zwierzęta. Zdarzają się też chemikalia czy przeterminowane leki, czyli odpady niebezpieczne. Te nie tylko mogą zostać połknięte, co skutkować może śmiercią zwierząt, ale mogą też przedostać się gleby i wód, skażając je. Rozkładające się odpady to ponadto ryzyko rozprzestrzeniania się bakterii chorobotwórczych, co w skrajnych sytuacjach może doprowadzić do rozwoju epidemii. Z kolei wyrzucanie śmieci, z których pod wpływem działania czynników środowiskowych zaczyna ulatniać się metan i siarkowodór, może być przyczyną samozapłonów. Niekontrolowane rozprzestrzenianie się ognia to często skutek właśnie ludzkiej niefrasobliwości i niezgodnego z prawem postępowania z różnego rodzaju odpadami — nieodpowiedzialnego wyrzucania baterii, opon i innych łatwopalnych odpadów niebezpiecznych.
Wywóz śmieci zgodny z prawem
Jak zatem postępować ze śmieciami, aby pozbywać się ich legalnie i w zgodzie ze środowiskiem? W przypadku śmieci komunalnych sprawa jest oczywista, podlegają one segregacji ze względu na surowiec: metal i tworzywa sztuczne, papier, szkło (opakowania szklane) i pochodzenie roślinne (odpady bio). Mamy jeszcze kategorię odpadów zmieszanych. Posegregowane śmieci komunalne są cyklicznie odbierane przez pracowników firm, które działają na zlecenia urzędu miasta bądź gminy. Skuteczny odzysk surowców wtórnych to jeden z filarów polityki prośrodowiskowej. Co jednak w przypadku, kiedy trzeba pozbyć się odpadów problemowych, których nie można umieszczać w kubłach na śmieci komunalne? Co zrobić, kiedy chcemy pozbyć się mebli albo gdy do zutylizowania są odpady budowlane?
W przypadku mebli mamy do czynienia z tak zwanymi odpadami wielkogabarytowymi. Jeżeli w okolicy nie jest organizowana żadna zbiórka tego rodzaju odpadów, można dostarczyć je do Punktu Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych, który śmieci dużych gabarytów przyjmuje w ramach opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Podobnie jest z odpadami niebezpiecznymi — można dostarczyć je do PSZOK. Można jednak pozbyć się ich legalnie na inne sposoby. Przykładem są przeterminowane leki, które przyjmują niektóre apteki. Baterie zaś umieścić można w specjalnych pojemnikach na baterie, które czasami stawiane są w altankach śmietnikowych albo na terenach centrów handlowych. Zużyte opony dostarczyć można do utylizacji niektórych zakładów wulkanizacyjnych, część z nich jednak pobiera za usługę opłatę. Alternatywą jest Centrum Utylizacji Opon, jednak to rozwiązanie zdaje najczęściej egzamin, kiedy do utylizacji jest ogumienie w ilościach hurtowych.
Do PSZOK zawieźć można też pozostałości po remoncie, jednak wiele PSZOK-ów przyjmuje jedynie niezanieczyszczone frakcje odpadów budowlano-remontowych, czyli tzw. czysty gruz ceglany bądź betonowy. Jeżeli do wywiezienia jest spora ilość ceramiki, armatury łazienkowej, kafli, płytek, drewnianych paneli, fragmentów plastiku, metalowych elementów rur itp., wywóz gruzu przez firmę specjalizująca się w utylizacji odpadów tego typu będzie najlepszym wyborem, ponieważ firma przy okazji zapewnia w cenie podstawienie kontenera, gdzie można to wszystko umieścić.
Nielegalny wywóz śmieci, pomimo tego, że o przykrych jego konsekwencjach mówi się coraz więcej, wciąż pozostaje problemem, który dotyczy wielu obszarów naszego kraju. Szacuje się, że jeszcze w 2020 roku zlikwidowano blisko 10 tysięcy nielegalnych wysypisk śmieci. Dobra wiadomość jest taka, że liczba osób, które ponoszą konsekwencje nielegalnego wywozu śmieci, jest coraz większa.
